İktisat idaresinde ‘Faiz sebep’ ısrarıyla kamuoyuna yansıyan kusurlu siyasetler, ulusal parayı tarihinin en düşük düzeyine düşürdü. Kurdaki artış ocak 2020’den bu yana yüzde 100’ü buldu. Vatandaşın parası saat saat buharlaşırken dövizdeki hareketliliğe …
İktisat idaresinde ‘Faiz sebep’ ısrarıyla kamuoyuna yansıyan kusurlu siyasetler, ulusal parayı tarihinin en düşük düzeyine düşürdü. Kurdaki artış ocak 2020’den bu yana yüzde 100’ü buldu. Vatandaşın parası saat saat buharlaşırken dövizdeki hareketliliğe bağlı olarak iğneden ipliğe her şeye artırım gelmeye başladı. Şekerde yüzde 25’lik fiyat artışının akabinde marketlerde neredeyse her besin eserinde etiket değişti.
DOĞALGAZ VE TÜP FİYATLARI KATLANDI EKMEĞE ARTIRIM DA YOLDA
Ayçiçek yağının fiyatı 11 ayda 35 lira arttı. Elektrik ve doğalgaz faturaları da el yaktı. Türkiye’de hâlâ yaygın kullanılan 12 kilogramlık mutfak tüpüne de bir ayda dört sefer artırım geldi. Ekimde 150 TL olan tüp, kasımda 200 TL’ye fırladı. Girdi maliyetleri artan üreticilerin ‘Bu halde üretirsek batarız’ isyanı yeni artışların yolda olduğunu gösterdi. Toptan un fiyatlarının katlanması ‘ekmeğe artırım kaçınılmaz’ değerlendirmelerine yol açtı.
EPDK’DAN TARTIŞILACAK AÇIKLAMA
Akaryakıt artırımı otomatik hükümetin cürmü yok
Akaryakıttaki tarihi artışın akabinde pompa fiyatları 10 lirayı aştı. Sadece son bir haftada gelen yüzde 20 artırıma ait Güç Piyasası Düzenleme Kurumu “Fiyat hareketleri hür piyasa şartlarında, kamu otoritesinin rastgele bir müdahalesi olmadan oluşmaktadır” açıklaması yaptı. Dikkat çeken sözler ‘O vakit artırımı kim yapıyor’ tartışmalarını başlattı.
Mutfaktaki yangına akaryakıt döktük
TL’deki süratli kıymet kaybı artırım yağmurunu da beraberinde getiriyor. Kurun rekor düzeylere ulaşmasının akabinde akaryakıta son 1 haftada neredeyse yüzde 20 artırım geldi. 10 liraya yaklaşan pompa fiyatı birinci başta tedarik zincirini vurdu. Enflasyonla birlikte kur farkı da mutfaktaki yangını artıracak. Yılbaşından beri kur yüzde 61 yükseldi. Tıpkı periyotta un, yağ, şeker ve pirinç fiyatları neredeyse yüzde 50’nin üzerinde zamlandı.
Kurdaki süratli yükseliş TL’yi derinden etkiliyor. Her gün daha bedelsiz hale gelen TL karşısında, artırımların da gerisi ardı kesilmiyor.
Son 1 haftalık süreçte bilhassa akaryakıta gelen sert artırımlar istasyonlar önünde kuyruklar oluştu. En son evvelki gün akaryakıtın litre fiyatına 1 lira 2 kuruş, motorinin litre fiyatına 1 lira 6 kuruş ve LPG’nin litre fiyatına 65 kuruş artırım geldi. Evvelki günlerde de gerçekleşen artırımlar sonrasında pompada fiyatlar neredeyse yüzde 20 arttı.
Yapılan artırımların akabinde akaryakıtın litre fiyatı 10 liraya dayandı. Yükselişlerden sonra akaryakıta 46 kuruş, motorine 45 kuruş, LPG’ye 25 kuruş artırım geleceği paylaşıldı. Bunun üzerine Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nca (EPDK) “Akaryakıt piyasamızdaki fiyat hareketleri hür piyasa şartlarında, kamu otoritesinin rastgele bir müdahalesi ya da kararı olmadan oluşmaktadır” açıklaması yapıldı. Artık ise sıra tedarik sürecine geldi. Artan kur sonrasında yapılan akaryakıt artırımları iğden ipliğe birçok esere fiyat artışı olarak yansıyacak.
Ocak 2021’den bu yana kur yüzde 61,5 arttı. Ocak 2021’de 5.98 olan dolar bugün 12 liranın üzerinde. Bugün en temel besin eserleri de son 1 yıllık süreçte 2 kat arttı. Ocak 2021’de 70 lira olan 5 litrelik yağ bugün yüzde 50 artışla 105 lira oldu. Daha geçtiğimiz günlerde şekere yapılan yüzde 25’lik artırım da fiyatlara çabucak yansıdı. Ocak 2021’de 50 kilogram şeker 200 lira idi. Bugün birebir şekerin fiyatı yaklaşık 305 lira.
En fazla artış yaşanan eserlerden birisi de un. 50 kilogram un tıpkı periyotta 115 liradan satılıyordu. Bugün temel besin eserlerinin ham unsuru sayılan un 390 lira. 10 kilogramlık pirinç ise 70 liradan 90 liraya çıktı. Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Lideri Abdülkadir Külahçıoğlu, ana girdisi buğday olan bölümde, döviz kurunda yaşanan son artışların tüketiciye yansımasının yıl başından sonra gerçekleşeceğine dikkat çekerek, bu artırımın da en az yüzde 15 olacağına işaret etti.
EKMEK 3 LİRA OLSA BİLE KURTARMAZ
İzmir Ticaret Odası (İZTO) Meclisi’nce yapılan oylama sonucu 200 gram ekmeğin gramajı 230 grama, fiyatı da 2 TL’den 2.50 TL’ye çıkarıldı. İZTO’ya bağlı 450 kişilik fırıncı esnafı, yeni tarifeye geçerken, İzmir Fırıncılar Odası’na üye işletmelerde ise hala 200 gram ekmek 1.80 TL’den satılıyor.
En son fiyat artışının 1 Temmuz 2021’de yapıldığı İzmir’de bu karar, görüşüne edilen taleplmak üzere Ticaret Bakanlığı’na gönderildi. Bakanlık, İzmir’deki artırım talebine olumsuz görüş verdi. Ekmek Üreticileri Patronları Sendikası Genel Lideri Cihan Kolivar ise durumun çok vahim bir hâl aldığını, fırınların takviye verilmezse kapanacağını belirtti. Tabela vergileri, Bağ-Kur, günlük bayat ekmek iadesi, personel giysisi, paklık, ofis sarfiyatları, bayram yevmiyeleri, çöp vergisi üzere daha pek çok masrafın de eklenmesiyle bu maliyetin 7 bin 500 TL’yi bulduğunu anlatan Kolivar “Ekmeği 3 TL’ye de satsak yeniden kurtarmaz. Fırıncılar borçları yüzünden kaçacak yer arıyorlar” dedi.
BİR DEPONUN MALİYETİ 150 LİRA ARTTI
CHP Güç ve Altyapı Projelerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın, akaryakıt fiyatlarına gelen artırımlara ait; “LPG otogaza son iki ay içinde tam 8 sefer artırım yapıldı. Bir depo LPG’nin maliyeti ise son iki ayda 155 lira arttı. Motorine son iki ayda 5 kere artırım yapıldı. Bir depo motorinin maliyeti son iki ayda 121 lira yükseldi.
Akaryakıta ise 7 kez artırım yapıldı. Bir depo akaryakıtın maliyeti son iki ayda 148 lira arttı” dedi. Akın konuşmasına şöyle devam etti: “Türk lirası son iki ayda yanlış iktisat siyasetleri nedeniyle inanılmaz paha kaybetmektedir. Döviz kurundaki artış nedeniyle iğneden ipliğe her şeye artırım gelirken; yaşanan son döviz krizinin tesirleri yeniden birinci olarak akaryakıt eserlerine yansıyacaktır. Son iki aya içerisinde akaryakıt eserlerinde yaşanan artışın faturası akaryakıt istasyonlarının bununla bir arada ayrıyeten market raflarına da yansımaktadır. Sırf son iki ayda yapılan akaryakıt artırımlar nedeniyle temel besin eserleri başta olmak üzere bütün eserlere yapılan artırımların kaynağını araştırmak istiyorsa kendi yanlış siyasetlerine bakmalıdır. 24 Eylül’den bu yana diğer bir deyişle sadece son iki ay içerisinde akaryakıt eserlerine pompa fiyatlarına yansıyacak halde tam 20 kere artırım gelmiştir. İktidar ortalama her 3 günde bir artırım yaptığı akaryakıtta vatandaşın belini bükmüştür. Bu kapsamda önümüzdeki günlerde akaryakıta yeni artırımların yapılması ve akaryakıt ve motorinin litre fiyatının 10 lirayı aşması beklenmektedir.”
MESKENDE TÜP PATLADI
Türkiye’de birçok kişinin mutfakta kullandığı 12 kilogramlık mutfak tüpüne son bir ayda 4 sefer artırım geldi. Eylül ayında 150 TL olan tüp, Ekim ayında 164 TL, Kasım ayında ise 200 TL’ye kadar çıktı.
Tüp gaza son bir ayda üst üste gelen artırımlara Osmaniye’nin Kadirli ilçesinde yurttaşlar tepki gösterdi. Tüp gaz satıcıları ise gelen artırımlardan ötürü yurttaşların zorlandığına işaret etti. 10 yıldır tüp bayiliği yaptığını belirten Eyüp Saraç “Son bir ay içerisinde tüp fiyatlarına 3-5 kere artırım geldi ve 185-200 TL civarına ulaştı. Vatandaşın alım gücü doğal ki düşük. Arayıp fiyatları soruyorlar sonra borca talep ediyorlar. Şu anda dediğim üzere fiyatlar yüksek, satışlarda düşüş oluyor” dedi. Saraç “Tabii ki tüp fiyatları dolara endeksli olduğu için doların ne kadar çıktığına bağlı olarak artıyor. Bu gidişat nereye kadar devam edecek kesinlikle bu bir sonu olacaktır ancak ne vakit olacak onu bekliyoruz” diye konuştu.
ARTIRIMI HÜKÜMET DEĞİL PİYASA YAPIYOR
EPDK’dan yapılan yazılı açıklamada, kimi basın yayın organlarında akaryakıta 46 kuruş, motorine 45 kuruş, LPG’ye 25 kuruş daha artırım kararı alındığı istikametinde haberlerin çıktığı bildirildi. Bu haberlerin hakikat olmadığı belirtilerek dün şöyle bir paylaşım yapıldı:
“Bugün akaryakıt fiyatlarında rastgele bir artış kelam gelimi edilen değildir. Medyada yer alan bu tip gerçek dışı haberlerin bununla bir arada ayrıyeten birtakım sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin kamuoyunda daha fazla tanınma gayesi ile günler öncesinden artırım açıklama telaşına düşmesi, kesimimize olan itimadı zedelemektedir. Yalnızca kendi çıkarlarını düşünerek toplumumuzda huzursuzluğa sebep olan böylesi gerçek dışı haber ve yorumlar yapan ya da yaptıran bireyler hakkında da Kurumumuz tarafından cürüm duyurusunda bulunulacaktır.
Bir sefer daha vurgulamak isteriz ki; akaryakıt piyasamızdaki fiyat hareketleri özgür piyasa şartlarında, kamu otoritesinin rastgele bir müdahalesi ya da kararı olmadan oluşmaktadır. Pandemi şartlarında devletimiz eşel taşınabilir sistemi ile memleketler arası piyasalardan kaynaklanan harika fiyat hareketlerinin vatandaşlarımıza taban seviyede yansıtılmasını sağlamış, 60 milyar TL’yi aşan bir vergi gelirinden fedakârlık etmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki ÖTV’nin sıfırlanması ile birlikte ise global petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar ve döviz kurundaki hareketler direkt fiyatlara yansımaktadır.”
PASTIRMA DİLİM SUCUK PARMAĞA DÜŞTÜ
Kayseri’de sucuk ve pastırma üreticisi olağan her yıl belirli oranda zamlanan eserlerin bu sene yüzde 50 zamlandığını belirterek vatandaşların artık dilim pastırma ve parmak sucuk aldığını söyledi. Ayakta kalmak için kâr oranını düşürmeye hazırlanan esnaf “Ya fiyatları geriye çekeceğiz biz kârımızdan fedakârlık yapacağız yahut üreticilerin bize yardım etmesini bekleyeceğiz. Aylık maaşı 100 bin lira, 50 bin lira, 80 bin lira ortasında değişen siyasalların, yöneticilerin de fedakârlık yapmasını bekliyoruz” dedi.
Kuyruklardan bir ikmal krizi oluşturulmaya çalışılıyor
EPDK açıklamasında, yurt sathında 13 bini aşkın akaryakıt bayinin hizmet verdiği, rastgele bir ikmal krizinin kelam gelimi edilen olmadığı vurgulanarak, şunlar kaydedildi: “Kurumumuz tarafından otomasyon sistemi sayesinde bütün bayilerin anlık satışları takip edilmekte, rastgele bir bayinin fiyat artışlarından kar etmek için vatandaşlarımıza akaryakıt satmadığının tespit edilmesi halinde çok ağır yaptırımlar uygulanmaktadır. Bu süreçte mağduriyet yaşayan vatandaşlarımız varsa Kurumumuza yazılı olarak başvurmalarını, EPDK olarak hususun yakın takipçisi olacağımızı da hatırlatmak isteriz. Bilhassa merkezi pozisyonda bulunan akaryakıt bayileri önünde oluşan kuyruklardan dolayı ‘bir ikmal krizi yaşandığı algısı oluşturmaya çalışmak’ ise kesimimize yönelik haksız ve yakışıksız bir tutumdur. İçinden geçtiğimiz süreçte bütün paydaşlarımızın, STK ve medya temsilcilerinin sağduyu ile hareket etmesini, vatandaşlarımızda infiale sebep olacak niyetli haber ve yorumlardan kaçınmalarını rica ediyoruz.”
