İKTİSAT SERVİSİEkonomi idaresinin faiz hassasiyeti TL’de rekor kayıplara neden oluyor. Üst üste faiz indirimleri TL’den kaçışı hızlandırırken, Türk Lirası’na güvenen yatırımcıya tarihi kayıplar yaşattı.Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kasım ayına ait…
İKTİSAT SERVİSİ
İktisat idaresinin faiz hassasiyeti TL’de rekor kayıplara neden oluyor. Üst üste faiz indirimleri TL’den kaçışı hızlandırırken, Türk Lirası’na güvenen yatırımcıya tarihi kayıplar yaşattı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kasım ayına ait finansal yatırım araçlarının gerçek getiri oranlarını açıkladı. Merkez Bankası’nın faiz indirimleri sonucunda mevduat faizlerinin düşmesiyle TL mevduatların gerçek getiri oranı kasımda tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bazında yüzde 2,07 düştü. TÜİK’in datayı hesaplamaya başladığı Ocak 1997’den beri birinci sefer TL mevduat yatırımcısına aylık bu kadar kaybettirdi. Kasımda TL’deki sert paha kaybı ve yüksek enflasyon TL mevduatı tercih eden yatırımcıya kayıplar yaşattı.
En çok kazandıran yatırım aracı ise 15,93’le külçe altın oldu. Faiz indirimine bağlı döviz kurlarındaki artışla dolar yatırımcısına yüzde 12,72, euro ise yüzde 10,81 oranında kazandırdı. Külçe altın yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) bazında ise kasımda yüzde 9,1 oranında yatırımcısının yüzünü güldürdü. Külçe altın yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) bazında ise kasımda yüzde 9,1 oranında kâr ettirdi. Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde, yatırım araçlarından BIST 100 endeksi yüzde 6,69, dolar yüzde 6,08 ve euro 4,28 oranlarında yatırımcısına kazandırırken, mevduat faizi (brüt) yüzde 8,07 ve Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) yüzde 8,53 yatırımcısına kaybettirdi. TÜFE ile indirgendiğinde ise BIST 100 endeksi yüzde 13,37, dolar yüzde 12,72 ve avro yüzde 10,81 oranlarında yatırımcısına çıkar sağladı. Mevduat faizi (brüt) yüzde 2,32 ve DİBS yüzde 2,8 ile kaybettiren yatırım araçları olarak kayıtlara geçti.
LİRANIN GERÇEK PAHASI KRİZLERDE BİLE BU KADAR GERİLEMEDİ
Türk lirasının gerçek pahasını gösteren gösterge tüm vakitlerin en düşük düzeyine indi. TL’nin kur karşısındaki paha kaybı yüksek enflasyon gerçek kurun son 40 yılın en taban sayısının görülmesine neden oldu. Gerileme 1994 ve 2001 krizlerini de aştı. Merkez Bankası Kasım ayında TÜFE bazlı gerçek efektif döviz kurunun 54,33 düzeyine gerilediğini açıkladı. Ekim ayında 60,11’e inen Gerçek Kur Pazartesi açıklanan Kasım 2021 verisiyle 54,3’e indi. TL’nin gerçek kıymeti bir ayda yüzde 10 geriledi. Böylelikle gerçek efektif döviz kuru 1988’e kadar giden bilgide en düşük düzeye inmiş oldu.
2021 Şubat ayında 69 düzeyine tırmanan kur Haziran ayında 60 düzeyinin altını test etmişti. Sonrasında toparlanma sinyali veren kurda Ekim ayında tekrar 60’lı düzeyler izlenmişti. 1980’de 128,0 seviyesinde olan gerçek efektif döviz kuru 1988’de 64,2’ye gerileyerek yüzde 49,7 bedel kaybetti. Bu kayıplar sonrası toparlanan gerçek efektif kur 1994 kriziyle yeni bir atak geçirerek ocak ayında 100,57’den nisanda 67,23’e indi ve yüzde 33 geriledi. 2001 krizinde ise TL’nin gerçek bedelinin düşüşü 8 ay sürdü ve 116,67’den başlayan gerçek efektif kur Ekim 2001’de 75,01 ile son buldu. 2001 devalüasyonunda TL’nin gerçek kıymeti yüzde 35,7 geriledi. Eylül 2018’de Gerçek Efektif Döviz Kuru 62,51 ile o tarihe kadar en düşük seviyeye indi. Hem 1994 kriz seviyesini ve hem de 1988’in de gerisine düştü.
KUR İDDİASI 15 OLARAK GÜNCELLENDİ
Türkiye iktisadında krizin derinleşmesinin yanısıra yüksek enflasyon ve faiz siyaseti nedeniyle memleketler arası kurum ve kuruluşlar, döviz kuru kestirimlerini yeniliyor. Dünyanın önde gelen bankalarından Commerzbank 2022 ve 2023 için dolar kestirimlerini güncelledi. Almanya’nın ikinci büyük bankası pozisyonundaki Commerzbank, dolar iddiasını 15 liraya çıkardı. Banka, Türkiye’de önümüzdeki yılın birinci çeyreği için dolar varsayımını daha evvel 10 liradan 11 liraya yükseltmişti. Banka, son gelişmeler ve Merkez Bankası’nın faiz siyaseti nedeniyle yeni bir tahlil raporu yayınladı. Commerzbank daha evvel hazırlanan raporda 2022 birinci çeyrek için dolar kurunun 11 lira olacağını öngörmüştü. Lakin döviz kurlarındaki dalgalanmalar nedeniyle bu beklentisini tekrar güncelleyerek, 15 liraya yükseltti.
YILLIK EN YÜKSEK GETİRİ DOLARDA
Finansal yatırım araçları yıllık olarak değerlendirildiğinde Amerikan doları TÜFE ile indirgendiğinde yüzde 10,35 yatırımcısına en yüksek gerçek getiriyi sağlayan yatırım aracı oldu. Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde ise Amerikan doları nedeniyle yüzde 13,43 kayıp gerçekleşti.
YABANCI PARA MEVDUATI ORANI REKOR DÜZEYDE
TL’nin yalnızca kasım ayında yüzde 28’i aşan paha kaybıyla birlikte, enflasyonun önümüzdeki aylarda 10 puan yükselerek yüzde 30’lara yükselmesi beklenirken, Türk Lirası’nın yatırımcısına rekor seviyede kaybettirmesi kaçışı hızlandırdı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) günlük datalarına nazaran 1 Aralık itibariyle bankacılık bölümünde yabancı para mevduatının toplam mevduat içindeki hissesi yüzde 63,2’ye çıktı. BDDK’ya nazaran 1 Aralık itibariyle bankalardaki yabancı para mevduatı 253 milyar 953 milyon dolar oldu. Toplam mevduat ise 401 milyar 494 milyon dolar olarak kaydedildi. En son 2001 yılı ekim ayında TL’nin gerçek bedelinin 75,1’e gerilemesiyle yabancı para mevduatı yüzde 62’ye çıkmıştı. 2001 krizinin de düzeyini aşan yabancı para mevduat oranı birinci sefer yüzde 63,2’yi aşarak tarihi en yüksek oranına ulaştı. Öte yandan Türk lirasında yaşanan dalgalanmalar likidite şartlarının da bozulmasına yol açtı. Türk lirasında alış-satış ortasındaki fark Kasım ayında 20 yılın en yüksek düzeyine çıktı. Türk lirasındaki sert dalgalanmalar son yirmi yılın en makûs likidite şartlarına yol açıyor. TL’deki alış-satış ortasındaki fark kasımda, Şubat 2001’den bu yana en yüksek düzeyine çıktı.