Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Beyin, Hudut ve Omurilik Cerrahı Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, beyinde su birikmesi durumunda ortaya çıkan hidrosefali hastalığı ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Başın içinde suyun birikmesi ya da artması hidrosefali hastalığına yol açıyor. Hidrosefalinin birçok nedeni bulunduğunu belirten uzmanlar, beyin omurilik sıvısının üretildiği yerde ortaya çıkan bir tümörün çok sıvı imaline yol açabileceğini ve ayrıyeten deveran sırasında oluşan bir mahzurun de hastalığa neden olabileceğini söz ediyor.
Suyun artmasının açtığı yollar
Hidrosefalinin söz manası itibariyle ‘su kafa’ manasına geldiğini belirten Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, “Hidrosefali, başın içinde suyun yani beyin-omurilik sıvısının birikmesi ya da artması durumudur. Olağan kaidelerde başın içinin kabaca yüzde 80’ini beyin dokusu, yüzde 10’unu beyin omurilik sıvısı ve yüzde 10’unu da kan oluşturuyor. Beyin omurilik sıvısının mekanik esirgeyici ve besleyici üzere pek çok işlevi bulunuyor. Beyin-omurilik sıvısı daima hassas bir imal, dolanım ve emilim dinamiği içerisinde beynin ve omuriliğin içinde ve yüzeyinden sonların başlangıç noktasına kadar ulaşan daima bir sirkülasyona sahiptir. Omurilik sıvısının bu sirkülasyon yolu üzerinde doğumsal anomali, doğumdan sonra ortaya çıkan tümör yahut öteki nedenlerden ötürü bazen darlıklar oluşabilir. Yol daraldığı için yolun gerisinde kalan kısımda beyin omurilik sıvısı birikir. Bu durum hidrosefalinin çeşitlerinden birisidir.” dedi.
Hastalık oranı
Ortalama bir yetişkinde beyin-omurilik sıvısının 150 cc olduğunu ve günlük imal ve emilimin yaklaşık 500 cc olduğunu tabir eden Bozbuğa, “Bu sıvının yarısı başın içinde yarısı da omurilik bölgesinde bulunuyor. Birtakım şahıslarda ise bu oran çeşitli sebeplerden ötürü daha farklı olabiliyor. Her şahısta bu durumu direkt hastalık olarak tanımlamıyoruz. Bu durumun hastalık olarak kabul edilmesi için beyin-omurilik sıvısı dolu ventriküllerin beklenenden daha yüksek basınca sahip olup beyne baskı yapıyor olması gerekiyor. Olağan kabul edilen durumlar ventrikülomegali olarak tanımlanıyor. Birtakım bireylerin başının içinde ventrikülleri bir ölçüde büyük olabilmektedir ve bu her vakit hastalık demek değildir.” diye konuştu.
Doku kaybının sonucunde neler olabilir
Bozbuğa, birtakım bireylerde hidrosefali oluştuğunda basıncın yükseldiğini ve beyinde baskı oluştuğunu söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti: “Ancak beden buna adaptasyon gösterip vakit içinde istikrar oluşturabilir. Beyin-omurilik sıvısının artan basıncı ile baskı altında kalan beyin dokusu, hacmini biraz küçültebilir yani beyin dokusu kaybı yaşanır. Bu patolojik bir süreçtir lakin hayatı devam ettirebilmek için kişinin bedeni bu mekanizmayı kullanabilir. Yani doku kaybı yaşanır lakin süreç sonucunda baş içinde olağan basınca ve istikrara ulaşılır. Durum sonucunda ortada bir hastalık kalmaz ve bu durumda da hastalığın arta kalanı manasına gelen hastalığın sekeli oluşur. Bu durumlara bir müdahale gerekmez. Hidrosefalide beyne bası oluştuğunda bedenin gözetici düzenekleri her vakit kâfi olmayabilir ve durum bazen yaşamsal risk oluşturabilir. Bu yüzden şimdi kalıcı ve ziyanlı tesirleri oluşmadan yani hidrosefali daha etkin periyottayken hemen duruma müdahale etmek gerekiyor.”
Tümörün yol açacağı nedenler
Hidrosefalinin birçok nedeni bulunduğunu vurgulayan Bozbuğa, “Normal kurallarda belirli ölçüde beyin-omurilik sıvısı üretiliyor ve aşikâr bir dolanım sağlanıp tekrar birebir ölçüde beyin-omurilik sıvısı emiliyor. Bu sürecin rastgele bir noktasında, gerek sıvının üretimi gerek dolanımı gerekse emilimi evrelerinde oluşan bir sorun hidrosefaliye sebep olabilir. Örneğin beyin omurilik sıvısının üretildiği yerde ortaya çıkan bir tümör, çok beyin omurilik sıvısı imaline yol açabilir. Deveran sırasında ortaya çıkan bir mani de hidrosefali sebeplerindendir. Dolanım yolunun tıkanıklığına da en çok tümörler ya da gelişimsel anomaliler sebep olur. Bir öbür neden beyin-omurilik sıvısının emilim yetersizliğidir; bu durum, ekseriyetle kanama ya da iltrehberaydin.combi süreçler sonunda ortaya çıkar. Böylelikle her yaşta, farklı nedenler ile, farklı klinik tablolar hâlinde, farklı seyir ve sonuç gösteren hidrosefali hastalığı oluşabilmektedir.” sözlerini kullandı.
Anne karnında teşhis koyuluyor
Hidrosefalinin oluşum düzeneğinde üç farklı halkanın olduğunu belirten Bozbuğa, “Bu üç farklı kademeden, -yani beyin-omurilik sıvısının üretimi, deveranı ve emilimi olmak üzere- yalnız biri değil tıpkı anda birden fazla etken birebir anda tesir gösterebilir. Mesela bir subaraknoid kanamada hem yolda tıkanıklık hem de emilimde yetersizlik bulunabilir ya da örneğin bir tümör durumunda hem üretimde artma hem beyin-omurilik sıvısının deveran yolu üzerinde daralma hem de emiliminde bozulma gelişebilir. Bu tip sistem bozuklukları çabucak her çeşit hudut sistemini etkileyen patolojilere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ortaya çıkması doğumsal, enfeksiyona bağlı, tümöre bağlı, intoksikasyona bağlı yahut öteki nedenlere bağlı olabilir. Hasebiyle anne karnından itibaren hidrosefaliler teşhis edilmeye başlanabiliyor.” dedi.
Çocuklardaki belirtilere dikkat edilmeli
Bozbuğa, hidrosefali teşhisinin geriatrik periyot yaşlarına kadar sürebildiğini söyledi ve kelamlarını şöyle sürdürdü: “Ancak hidrosefalinin yaşa nazaran nedenleri ve ortaya çıkış belirtileri farklı oluyor. Yapısal olarak ortaya çıkan hidrosefalilerde de tıpkı düzenekler bulunabiliyor. Hidrosefali belirtileri ortasında baş içinde ve beyinde meydana gelen basınç artışının sonucu olarak baş ağrısı, bulantı, kusma, şuur bozuklukları, davranış bozuklukları, yürüme bozuklukları, yüksek kortikal işlevlerde yani bellek, karar verme ve soyut süreçlerde gerileme, zayıflama bulunabiliyor. Bununla birlikte, primer bir hastalıkla birlikte sekonder bir durum olarak konu bahis oldu.ysa ayrıyeten primer hastalığın belirtileri de olacaktır. Hidrosefalinin çocuklarda tespiti daha zordur. Hakikaten 1 yaş içindeki bir çocuk baş ağrısını söz edemeyecektir. Fakat çocuklarda huysuzlanma, ağlama, başta büyüme, yeme tertibinin bozulması, şuurun etkilenmesi ve gelişim geriliği üzere belirtiler bu teşhisi akla getirebilir.”
Şant formülü
Rahim içi ömürden hayatın en geç devrine kadar her yaşta bireyde hidrosefalinin görülebileceğini vurgulayan Bozbuğa, “Hidrosefalinin ömür biçimiyle bağlı dış bir tetikleyicisi bulunmuyor. Kuşkusuz nedenine ve derecesine nazaran olmak kaydıyla, hidrosefalinin tedavisinin mümkün olduğunu söyleyebiliriz. Hidrosefalinin tedavisi de yeniden nedene nazaran değişir ve farklı imkanlar vardır; örneğin tümöre bağlı bir hidrosefalide sadece tümörün çıkartılması birden fazla defa kâfi olabilir. Birtakım hastalarda endoskobik yollar kullanılır lakin yaygın olarak kullanılan cerrahi tedavi baş içindeki çok beyin-omurilik sıvısının bedende diğer bir yere aktarılmasıdır ki “Şant ameliyatları” dediğimiz tedavide temel budur. Beyin-omurilik sıvısı, beyin içindeki odacıklardan (ventrikülden) sıklıkla karın içi boşluğuna (periton) aktarılıyor.” dedi.
uzman,beyin,fonksiyon,yetişkin,hastalık,çocuk,tedavi
